Korps Luchtwacht Dienst

Een raatbouwtoren van 4,80 m. op een VIS-Kazemat uit 1937 aan de Oude Dijk van de Mariapolder te Strijensas. De kazemat en de toren zijn gemeentelijk monument. De toren is particulier eigendom. Het is de laagst nog bestaande toren. Het werk is in slechte staat.

Netwerk van luchtwachtposten
Het netwerk van luchtwachtposten bestond uit 276 posten. De observatieposten werden bemand door vrijwilligers uit de burgerbevolking met 2 waarnemers per post. 3 tot 4 posten vormden samen een kring en hadden onderling telefonisch contact. De posten gaven hun meldingen door aan een regionaal meldpunt, het luchtwachtcentrum, waarvan er 8 waren. Deze luchtwachtcentra verwerkten de gegevens van de luchtwachtcentra en rapporteerden aan de centrale organisatie: Sector Operations Centrevan het Commando Luchtverdediging, die zonodig tot actie overging. De luchtwachtposten werden waar mogelijk opgericht op bestaande hoge gebouwen, zoals watertorens, fabrieken en bunkers. Waar geen bestaand hoog gebouw beschikbaar was, werden speciaal ontworpen losstaande torens gebouwd, de zogenoemde ‘raatbouwtorens’, gemaakt van pre-fabriceerde betonelementen.

De toren bestaat uit betonnen panelen met vele vierkante openingen (raatbouwelementen), ontworpen door architect M.  Zwaagstra in opdracht van Defensie. Met deze pre-fab techniek konden snel torens van verschillende hoogte worden gebouwd. De toren in Eede is van het type 13,92, wat de hoogte tot aan de observatiecabine aangeeft. Deze observatiecabine, boven op de toren, bestaat uit een open ruimte van 3 bij 3 meter met een ongeveer 1,5 meter hoge borstwering. Op de borstwering staan windrichtingen geschilderd als hulpmiddel bij de oriëntatie. Aan de zuidzijde van de observatiecabine is een overdekte schuilnis met houten bankjes. De constructie van de toren is door het gebruik van gewapend beton met slechts een dun betonlaagje op de wapening en de vele openingen zeer gevoelig voor weersinvloeden en betonrot. Na een beschadiging zorgt roest voor snel verval. Hierdoor verkeert de toren nu in een matige bouwkundige staat. Er springen stukken beton van de wapening af en er ontbreken tegels aan de onderzijde van de toren. Ook de houten trappen zijn door de weersinvloeden levensgevaarlijk geworden. De toren kan dan ook op dit moment om veiligheidsredenen niet beklommen of opengesteld worden.

Schuilbunker naast luchtwachttoren
Na de opheffing van het korps Luchtwachtdienst is de toren in Eede door de BB (Bescherming Bevolking) als observatiepostgebruikt om een mogelijke atoombominslag te lokaliseren. In 1968 is ten behoeve van die functie naast de toren een kleine betonnen atoomschuilkelder gebouwd. De kelder meet circa 4½ bij 2½ meter. In 1980 werd ook deze BB-taak beëindigd en raakte de toren buiten gebruik.

Monumentale waarde
Van de circa 140 in opdracht van de Genie gebouwde ‘eigen’ losse torens in Nederland zijn er nog slechts 18 over. Gezien de veelal matige bouwkundige staat van deze torens valt te vrezen dat binnen niet al te lange tijd er nog veel minder van deze opmerkelijke bouwwerken bewaard zullen zijn.